“Het is gebeurd en dus kan het weer gebeuren”

In Amsterdam opende op 11 maart het Nationaal Holocaustmuseum haar deuren. Mick Groeneveld, verantwoordelijk voor de marketing en communicatie van het museum, vertelt over de opzet van het museum en legt uit waarom de opening juist nu belangrijker is dan ooit. 

Nationaal Holocaust Museum

“De waarschuwing van Auschwitz-overlevende Primo Levi ‘het is gebeurd, en dus kan het weer gebeuren’ inspireert ons. Het Nationaal Holocaustmuseum laat zien dat de Sjoa (de systematische Jodenvervolging en genocide door de nazi’s en hun bondgenoten) het resultaat was van een reeks bewuste beslissingen. Genomen door mensen die in ‘de ander’ geen volwaardig mens zagen. Kennis is belangrijk, want het zet mensen aan tot alert zijn en het geeft bewustzijn over de eigen rol. Daarom is dit museum vandaag belangrijk, maar ook in de toekomst.”

Welk verhaal vertelt het museum precies?

“In totaal tonen ongeveer 2500 voorwerpen, herontdekte foto’s, films, geluidopnames, documenten en installaties de geschiedenis van de holocaust in Nederland en in de concentratie- en vernietigingskampen in Europa. Het museum vertelt de volledige geschiedenis van de Sjoa, van het leven voor de oorlog tot de systematische vervolging en massale moord op Joden, maar ook de verwerking van het verdriet en verlies na de oorlog. Zonder terughoudendheid en met een herkenbaar gezicht van de slachtoffers.” 

Wat maakte op jou de meeste indruk in het museum? 

“De ‘vergeet-mij-nietjes’. In negentien uniek vormgegeven vitrines staat telkens één mensenleven centraal. Met een persoonlijk voorwerp, een portretfoto of audiofragment kleurt zo’n vergeet-mij-nietje het leven van een holocaustslachtoffer weer in. Zoals dat van Siem. In Auschwitz liet hij een medegevangene een ring maken van een stukje aluminium. Hij schreef daar zelf een gedicht bij. De ring en het gedicht bereikten zijn vrouw Roza in het vrouwenkamp Auschwit-Birkenau. Op haar verjaardag. Zij putte hier zoveel steun uit. Het raakt me dat mensen zelfs onder de meest erbarmelijke omstandigheden, op een plek die gemaakt is om je menselijkheid en in de meeste gevallen ook je leven af te nemen onzelfzuchtige dingen blijven doen. Siem toont met dit cadeau voor zijn vrouw dat het onmogelijk is om dat iemand af te nemen.”  

Holocaustoverlevenden brachten al een eerste bezoek aan het museum. Hoe was dat? “Erg bijzonder. De aanwezige overlevenden bij dit bezoek waren nauw betrokken bij de ontwikkeling van het museum. Zij droegen bij door hun oorlogsgeschiedenis te delen of een object te schenken. Het was spannend om aan hen te laten zien, maar de positieve reacties waren daardoor alleen maar mooier.”

Tentoonstellingszaal NHM_©Max-Hart-Nibbrig_

Wat is de boodschap die de organisatie over wil brengen in het museum? 

“We willen de geschiedenis een plek geven in ons collectieve geheugen. Het Nationaal Holocaustmuseum confronteert mensen met de gevolgen van wegkijken, uitsluiting en discriminatie. Het is bedoeld om ze na te laten denken over hun eigen handelen.”

Welke verbinding heeft het Nationaal Holocaustmuseum met Amsterdam? 

“Zoals de naam al zegt is het in de eerste plaats een nationaal museum. De historische locatie maakt het ook een Amsterdams museum: de voormalige Hervormde Kweekschool, tegenover de Hollandsche Schouwburg. Dat theater werd door de nazi’s gebruikt als verzamelplaats voor Joden die gedwongen hun deportatie afwachtten. In de crèche naast de Kweekschool werden hun kinderen ondergebracht. Dankzij onder andere Henriëtte Pimentel, de directrice van de crèche, ontsnapten honderden kinderen aan deportatie. Bij de erfafscheiding tussen de crèche en Kweekschool werden de kinderen overgedragen aan verzetsleden, die hen naar onderduikadressen door heel het land smokkelden. Het gebouw was een plaats van verzet en redding.”